Từ trung tâm thành phố dọc theo tuyến đường Lê Hồng Phong đến ngã tư thị trấn Mỹ Xuyên, xưa người dân quen gọi là Bãi Xàu - vốn là một vùng đất cổ xưa của thuộc huyện Châu Thành phát triển sớm về văn hóa và giàu tiềm năng kinh tế. Theo quyển “Tự vị tiếng nói miền Nam” của học giả Vương Hồng Sển, Bãi Xàu là tên Nôm của huyện Phong Nhiêu thời đàng Cựu - thị trấn mua bán lúa gạo lớn trên con sông Mỹ Xuyên, với giống gạo thơm Ba Thắc. Đến chợ Mỹ Xuyên ngày nay, chúng ta sẽ nhìn thấy những ngôi nhà cổ theo lối kiến trúc kiểu Pháp cách đây gần 2 thế kỷ và tên cầu Chà Và trong khu chợ là dấu tích có mặt rất sớm của các thương thuyền người Mã Lai buôn bán ở đây với thương cảng Bãi Xàu - một trong ba thương cảng lớn vào hàng bậc nhất của Nam Kỳ Lục tỉnh ngày nào.
Theo tiến trình lịch sử, nơi đây xưa là một trung tâm kinh tế của tỉnh Sóc Trăng, hội tụ một nền văn hóa đặc sắc của 3 dân tộc anh em Kinh - Khmer - Hoa. Đồng bào các dân tộc anh em đã cùng nhau xây dựng đình, chùa, miếu, tạo thành một quần thể kiến trúc độc đáo. Ngày nay, dọc theo hương lộ 12 đến địa phận ấp Chợ Cũ, nét đặc trưng nơi đây tồn tại nhiều đình, chùa miếu mạo ngày xưa đáp ứng nhu cầu tâm linh tín ngưỡng của người dân cho đến bây giờ. Kiến trúc tôn giáo từ lâu là chỗ dựa tinh thần, nơi lưu giữ giá trị văn hóa, giao lưu cộng đồng... nên luôn chiếm vị trí quan trọng đối với người dân trong vùng. Cho nên, việc đóng góp xây dựng các công trình kiến trúc được xem là điều tốt mang lại lợi ích chung. Vì thế, khi đến đây du khách sẽ ngạc nhiên khi nhìn thấy những quần thể kiến trúc được xây dựng bề thế, uy nga và tráng lệ với lối kiến trúc đặc trưng của cả 03 dân tộc Kinh, Khmer, Hoa.
Chánh điện chùa Luông Bassac Bãi Xàu
Về điểm tâm linh đầu tiên phải kể đến là ngôi chùa của người Việt xây dựng vào khoảng năm 1886, với tên gọi là chùa Phước Lâm cổ tự. Từ một cổ tự vắng vẻ vì cư dân trong vùng thưa thớt, ngày nay Phước Lâm được xây dựng lại thành một ngôi chùa lớn theo đường lối Trúc lâm thống nhất của Phật giáo Việt Nam. Trụ trì chùa Phước Lâm hiện nay là Đại đức Thích Giác Thời. Trong thời gian hơn 20 năm trụ trì chùa, đại đức đã cho trùng tu, xây dựng ngôi chùa trở nên khang trang hơn. Từ năm 2002, chùa xây dựng nhà dưỡng lão với hai phòng khang trang, thoáng mát có thể chăm sóc trên 20 cụ già neo đơn. Đến năm 2005, chùa xây dựng phòng y học cổ truyền, vừa điều trị cho các cụ ở nhà dưỡng lão, vừa chăm sóc sức khỏe cho dân nghèo trong vùng. Ngoài ra, nhà chùa còn tham gia nhiều hoạt động từ thiện khác như: xây dựng nhà tình thương; tháng 7 hàng năm chùa cấp gạo, mì gói cho người nghèo trong vùng....Chùa Phước Lâm tự là nơi để cư dân đến cúng bài lễ phật hàng ngày sống đạo đức tu tâm dưỡng tánh theo phật pháp tìm sự thanh tịnh trong cuộc sống thanh tịnh.
Rợp bóng mát dưới những tàn cây cổ thụ là chùa Luông Bassac Bãi Xàu của người Khmer được xây dựng vào khoảng năm 1892, cách trung tâm thành phố Sóc Trăng khoảng 5 km, là nơi tu hành học tập và thờ cúng đáp ứng nhu cầu tâm linh tín ngưỡng của cư dân Khmer những người đã đến đây khai hoang lập phum, sóc. Người Khmer có phong tục tu học, khi lớn lên người thanh niên được đến chùa tu để trả hiếu cho cha mẹ trước khi ra đời và lập thân. Đây là một trong những ngôi chùa cổ, có nhiều công trình kiến trúc đẹp mang đậm màu sắc văn hóa – tâm linh của người Khmer Nam Bộ. Trải qua nhiều lần trùng tu và xây dựng lại chùa mới có kiến trúc như ngày nay. Toàn bộ khuôn viên chùa tọa lạc trên diện tích rộng hơn 2 ha bao gồm các công trình như: ngôi chánh điện, sala, phòng học dạy chữ Pali, nhà tăng, nhà khách….được bao bọc bởi hàng tường rào kiên cố trang trí nhiều họa tiết hoa văn sặc sỡ như hình tượng chằn yeak, rắn thần Naga, hoa lửa.…Điểm nổi bật nhất và được xem là đỉnh cao của nghệ thuật kiến trúc tại ngôi chánh điện là ngọn tháp cao chót vót có hình tượng thần bốn mặt “Maha Prum” là tiền thân của thần “Brama” - vị thần sáng tạo ra thế giới. Tượng thần bốn mặt nhìn ra bốn hướng để chăm lo đời sống và đem lại ấm no hạnh phúc cho người dân quanh vùng. Đến nay, chùa vẫn còn giữ được nhiều phong tục xưa, tập hợp được nhiều Phật tử xa gần đến chiêm bái, nhất là vào các ngày lễ đặc biệt như lễ Đôlta, lễ dâng bông, tết Chôl Chnăm Thmây….
Theo lối kiến trúc đình miếu với những khung cửa bằng những tảng đá xanh lớn vững chắc nổi bật cùng gam màu đỏ rực rỡ nhiều dòng chữ Hán là Chùa Thiên Hậu Quảng Châu và chùa Thiên Hậu Triều Châu, xây dựng vào khoảng năm 1890. Theo đức tin của người Hoa ở đây, ngày xưa trên đường biển di cư từ những nơi xa xôi ở giữa biển khơi thuyền nhân gặp nhiều giông bảo, họ luôn được một vị nữ thần ra tay phò huy cứu nạn, cho nên khi đến nơi định cư lập nghiệp, họ đã cất miếu thờ và sau đó trở thành những ngôi chùa được lưu giữ lại. Ngoài ra, còn có chùa Ông Bổn, chùa Xén Cón,… tạo nên sự đa dạng về nét văn hóa của người Hoa trên vùng đất Bãi Xàu xưa.
Ba Thắc cổ miếu
Đặc biệt, có chùa Ba Thắc là ngôi chùa trùng tên gọi của một cửa sông đã mất trong 9 cửa sông Mê Kông đổ ra biển Đông, nằm giữa hai cửa Định An và Trần Đề - người Pháp gọi là sông Bassac - thuộc địa phận xã Đại Ân 1, huyện Cù Lao Dung, tỉnh Sóc Trăng ngày nay. Vào khoảng năm 1960, khi giữa con sông xuất hiện nhiều cồn và các cồn này cứ nở ra dần, bóp hẹp cửa sông. Với sự bồi lấp của tự nhiên cùng bàn tay cải tạo của con người, vùng đất mà dân địa phương quen gọi là Cồn Nổi đã có nhiều cư dân đến sinh sống, lập nên xóm làng. Chính cái cồn lớn này đã án ngữ dòng chảy của sông Bassac ra biển. rộng 3-4 km. Bây giờ, sông Bassac chỉ còn là con sông nhỏ với cái tên là sông Cồn Tròn.Trong khuôn viên khá rộng còn nhiều cây cổ thụ, ngôi chùa có mái lợp ngói âm dương ẩn mình trên một diện tích khá nhỏ với chiều rộng khoảng 6 m và chiều dài cũng chỉ khoảng 10 m. Phía bên trong chùa có bàn thờ Ông gọi là Ông Ba Thắc, hình Ông không có nhưng có một tảng đá gọi là cốt để thờ Ông.
Một địa điểm nữa cũng không kém phần hấp dẫn du khách khi đến ấp Chợ Cũ vào dịp lễ hội Kỳ Yên đó là Đình thần Mỹ Xuyên, tọa lạc tại một khuôn viên rộng khoảng 2.000 m2. Năm 1902, con kênh Bãi Xàu nơi bến chợ bị phù sa lắng cạn đã gây nhiều khó khăn cho tàu bè cặp bến. Chủ tỉnh Sóc Trăng quyết định xây dựng chợ mới mà ta thấy hiện nay cách chợ Bãi Xàu chừng 2 km. Từ đó chợ Bãi Xàu cũ trở thành địa danh Chợ Cũ và người dân cũng gọi đình thần Mỹ Xuyên là “Đình Chợ Cũ”. Đình thần được xây dựng trên khu đất có diện tích 800 m2, với kiến trúc theo hình chữ tam, hai bên lợp mái ngói bắt vần che hai dãy hành lang suốt dọc chiều dài. Đặc biệt trên 4 cột tròn ở gian thờ chính, nghệ nhân đã đắp hình 4 con rồng quấn quanh bằng một chất bột và keo hỗn hợp trông rất đẹp và sinh động. Hiện nay đình còn lưu giữ được các di vật có giá trị như: Long đỉnh rước sắc thần, hai con chim Hạc, một con ngựa, Bát bửu bằng đồng hai bộ, Lư đồng bảy bộ, Hoành phi sáu bức, giá võng một cái, Chiêng đồng một chiếc. Đình thần Mỹ Xuyên là một công trình kiến trúc nghệ thuật tín ngưỡng dân gian được xây dựng từ thế kỷ XIX và còn giữ được khá nguyên vẹn mô típ kiểu kiến trúc đình làng xưa của người Việt ở Nam Bộ. Cùng với các công trình tôn giáo tín ngưỡng lân cận khác, đình thần Mỹ Xuyên đã tô đậm thêm nét độc đáo nền văn hóa từ lâu đời của ba dân tộc anh em nơi đây.
Với những quần thể kiến trúc này có từ thế kỷ XIX thể hiện từ rất lâu đã có hiện hữu ba dân tộc Kinh, Khmer, Hoa cùng chung sức xây dựng cuộc sống, các dân tộc vừa giữ vững được phong tục tập quán riêng vừa có sự hòa hợp gắn bó chung về phương diện tín ngưỡng cũng như đời sống. Về ấp Chợ Cũ, thị trấn Mỹ Xuyên, ngoài việc thưởng thức những món ăn đặc sản như bún nước lèo, bún gỏi gà, du khách có thể khám phá một quần thể kiến trúc cổ kính của vùng đất này, ẩn chứa nhiều truyền thuyết văn hóa từ thời khai hoang, hãy đến vùng đất này để cảm nhận một không gian trầm lắng, tỉnh mịch, để nghiên cứu tìm hiểu về lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng... của cư dân ở địa bàn từng nổi tiếng là một trong 4 chợ hạng nhất xưa của tỉnh, cùng chợ Châu Thành (làng Khánh Hưng), chợ Bố Thảo (Mỹ Tú) và chợ Đại Ngãi (Vàm Tấn) theo nghị định đề ngày 15/10/1904 củaThống đốc Nam kỳ đặt ra./.
Tân Trang
