Người Việt Nam luôn hướng về ngày Tết với ý nghĩa thiêng liêng, trang trọng. Bên cạnh việc ăn Tết, chúc tết thì việc thưởng thức vẻ đẹp của hoa, kiểng ngày tết được xem là điều thi vị, trang nhã và thanh tao trong dịp tết. Thú chơi hoa kiểng ngày Tết đã trở thành một nghệ thuật, một nét đẹp gắn với bản sắc văn hóa của dân tộc. Trong tâm thức của người Việt, nếu ngày tết thiếu sắc hoa, thì chưa đúng nghĩa là một ngày Tết.
Thế nên một năm trôi qua, dù bận rộn với bao công việc, mọi người luôn dành thời gian để dọn dẹp, trang trí lại nhà cửa và làm đẹp bằng những chậu hoa, kiểng đầy sắc xuân. Cũng từ đó mà chợ hoa xuất hiện trong mỗi khi tết đến và hoạt động từ độ giữa tháng Chạp đến hết ngày 30 mới kết thúc. Đối với người yêu thích hoa kiểng ngày tết thì chợ hoa xuân là lựa chọn đầu tiên. Chợ hoa không đơn thuần là nơi diễn ra hoạt động mua và bán mà đó còn chính là nơi thể hiện nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc và là dịp để mọi người giao lưu, gặp gỡ nhau.
Có người đi chợ hoa chỉ để thưởng thức và ngắm nhìn những chậu cây, chậu hoa đủ màu sắc và thể loại để có thể cảm nhận không khí Tết. Với người có thú chơi hoa kiểng thì việc đi chợ hoa là cả một nghệ thuật. Khi chọn hoa chơi tết, không đơn thuần là chọn hoa đẹp, màu sắc tươi mà tên gọi và tác dụng phong thuỷ của loài hoa cũng rất được chú trọng, như Phát Tài, Kim Ngân thể hiện lời cầu chúc tài lộc ngân lượng tuôn chảy dạt dào, Cát Tường mang ý nghĩa may mắn, hanh thông mọi việc, hoa Đỗ Quyên và hoa Trạng Nguyên mang thể hiện mong ước đỗ đạt, thành đạt, hoa Thủy Tiên có tác dụng khử tà và mang lại điều cát tường, như ý, tăng thêm tài khí cho gia đình, hoa Hải Đường thể hiện cho sự phú quý, giàu sang… Bên cạnh đó, một số loại cây khác sẽ có ý nghĩa sung túc, trường thọ như: Vạn Thọ, Bách Tán, hoa Sống Đời… cầu chúc một năm mới dồi dào sức khỏe cho cả gia đình... Không chỉ vậy, những người yêu cây cảnh thường thích bộ tứ quý gồm: Tùng-Cúc-Trúc-Mai thể hiện sức sống mãnh kiệt, bình dị và thanh tao. Trong đó, Tùng-Trúc tượng trưng cho người nam quân tử nên được bày bên ngoài, còn Cúc-Mai là cây tượng trưng cho thiếu nữ nên được bày bên trong.
Mai vàng
Việc chọn hoa còn tùy theo lứa tuổi và sở thích của từng người. Người cao tuổi thì chọn hoa Mai, Đào, Cúc… các loài hoa này tượng trưng cho sự mạnh mẽ và cao thượng. Người trẻ tuổi thì thích hoa Hồng, Thược Dược… thể hiện được sự năng động, trẻ trung. Theo quan niệm xưa, ngày tết càng nhiều hoa kiểng trong nhà sẽ mang đến nhiều điều tốt đẹp cho gia đình trong năm mới. Những loài hoa kiểng có màu sắc tươi sáng, rực rỡ như đỏ, vàng... mang ý nghĩa tượng trưng cho sức sống, cát tường, sự may mắn và nó còn tạo cảm giác ấm áp cho ngôi nhà trong những ngày Xuân.
Chọn hoa chơi tết đã cầu kỳ thì cách chọn cây cảnh trưng tết còn cầu kỳ hơn nhiều. Việc chọn cây không đơn giản là việc đến ngắm cây và chọn. Mà đó chính là sự tinh thông, am hiểu về nghệ thuật phong thuỷ cây kiểng. Đối với người sành về cây kiểng, thì thế và dáng đứng của cây là rất quan trọng. Thế cây phải vững chãi, cành lá sum suê, trong đó phải có cả lá-lộc-chồi, nếu loại cây có trái thì phải đủ loại trái chín, trái xanh, trái non… Một cây kiểng như thế có thể được xem là một cây kiểng đẹp và như ý, bởi nó hội tụ đủ nét tứ quý cho một năm. Điều đó còn biểu hiện sự an khang, thịnh vượng cho gia chủ. Một số loại cây được ưa chuộng, như Sung thể hiện sự no đủ và nhiều điều tốt lành cho năm mới, Kim Tiền mang ý nghĩa của sự giàu sang và đầy đủ…
Bên cạnh đó, với các loại bonsai lấy gốc làm trọng, rồi đến bộ rễ nổi và thân mềm. Có những dáng cây được tạo tác biểu tượng trong văn hóa Việt Nam và phương Đông như tam đà, ngũ phúc... Trong đó, tam đà là thế cây tượng trưng cho ba ông Phúc, Lộc, Thọ; Ngũ phúc là thế cây có năm tán, gồm bốn cành và một ngọn, không có tán quá to hay quá bé, tượng trưng cho Phú, Quý, Thọ, Khang, Ninh… Ngày nay, nhiều người chơi cây tạo dáng cây theo kiểu cách tân, có giá trị thẩm mỹ khá cao như cây được uốn theo thế hạn phụ thạch (cây ôm đá), kiểu cây liền rễ (còn gọi là qua cầu)…
Dù chọn loại hoa kiểng nào thì trong mỗi dịp tết đến, mỗi gia đình đều sắm cho nhà mình một chậu Mai vàng, Đào hay Quất để trưng trong nhà. Hoa Mai là biểu tượng ngày Tết của người dân miền Nam, mang ý nghĩa may mắn, tốt đẹp, là khởi đầu thịnh vượng cho một năm mới. Trong khi đó, hoa Đào và Quất là biểu tưởng ngày Tết của miền Bắc. Hoa Đào là biểu tượng cho sự đổi mới, sức sinh sôi phát triển mạnh mẽ và được xem là tinh hoa của Ngũ hành. Cây Quất theo quan niệm dân gian, là biểu tượng của sức khỏe, bình an, trường thọ và sự may mắn trong tình duyên.
Các loại hoa, cây kiểng ngày tết
Ngày nay, giao thông phát triển nên hoa Đào miền Bắc đã vào Nam thuận lợi và hoa Mai miền Nam đã ra Bắc đón tết. Trong tiết trời xuân, cảnh Bắc-Nam chung một ngày Tết qua cành Đào, nhánh Mai mới thật trọn vẹn và đầm ấm.
Theo quan niệm của người Việt, trong không khí giao hòa, trời đất sang xuân, những bông hoa, nhành cây, chậu cảnh đem đến cho con người sức sống và những gì tươi đẹp nhất cho một năm mới. Thú chơi hoa và cây kiểng ngày tết không những thể hiện sự tinh tế của tâm hồn người Việt, nó còn mang ý nghĩa sâu xa: Mùa xuân sẽ mang tài lộc đến cho con người./.
Phương Lê
